Dymarki Świętokrzyskie to jedno z najbardziej rozpoznawalnych wydarzeń kulturalnych w kraju. Integralnym i najważniejszym elementem eventu jest część  archeologiczna. Impulsem do ich powstania było odkrycie na terenie Gór Świętokrzyskich jednego z największych w Europie ośrodków metalurgii żelaza, którego główny okres działalności  przypadł na pierwsze wieki naszej ery. Nazwa nawiązuje bezpośrednio do starożytnych pieców hutniczych – służących do jednorazowego wytopu żelaza – potocznie nazywanych Dymarkami. Prowadzone od połowy lat pięćdziesiątych interdyscyplinarne badania archeologiczne spowodowały zainteresowanie starożytnym dziedzictwem regionu i doprowadziły do powołania i wybudowania w 1960 roku w Nowej Słupi Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego. Od momentu otwarcia obiektu, prowadzono przy nim eksperymentalne próby odtworzenia procesu hutniczego i pozyskania żelaza pradawnymi metodami. Upublicznienie prezentacji w 1967 roku zainicjowało powstanie przy placówce muzealnej olbrzymiej imprezy plenerowej pod nazwą Dymarki Świętokrzyskie.

Aktualnie prezentacje archeologiczne odbywają się na terenie zrekonstruowanej starożytnej osady  nazwanej Centrum Kulturowo – Archeologicznym. Starożytne hutnictwo i popularyzacja wiedzy o tym wyjątkowym i unikatowym na skalę kraju zjawisku poprzez Dymarki Świętokrzyskie, stała się synonimem bogatych tradycji przemysłowych Regionu Świętokrzyskiego. Połączenie wiedzy naukowej i atrakcyjnych prezentacji i happeningów rekonstrukcji archeologicznych, stanowiących ciekawe tło kulturowe, jest nie lada gratką dla pasjonatów historii oraz turystów odwiedzających Dymarki.